Circulair gebruik van plastic maalgoed loopt spaak

Er moet snel gezocht worden naar oplossingen en niet alleen door snel fondsen ter beschikking te stellen om nog te redden wat er te redden valt. Tegelijkertijd moeten we bestuurders eerst met beide benen op de grond laten landen, na al die opgeklopte uitspraken vol politieke ambities in de afgelopen jaren. Wil je klimaatdoelen halen, dan moet de industrie wel kunnen overleven wanneer een niet meewerkende markt tot sluiting, stilstand of faillissement leidt. Door het klimaat heilig te verklaren en ondernemers met een grote schuldenlast op te zadelen is niet voldaan aan principes van goed bestuur. Er werden onhaalbare doelen gesteld door aannames die een veel te florissant beeld schetsten van een secundaire markt, waarin het volume en de prijsvorming van circulair gebruikt kunststof afval uiteindelijk niet overeen bleek te komen met de realiteit. Dat komt vaker voor bij politieke ramingen. Die komen vrijwel nooit uit.

Dat hadden we niet verwacht. Ondanks het begrip dat bij ieder weldenkend mens is gekweekt dat we het milieu een dienst bewijzen door te zorgen voor een circulair gebruik van plastics, worden we nu geconfronteerd met vele faillissementen in de recyclingwereld. En dat terwijl successen zijn geboekt die hebben bijgedragen het circulaire verbruik van gebruikte plastics elk jaar te laten stijgen. Cijfers van Plastics Europe geven aan dat ruim 13% van het totaalverbruik van plastic grondstoffen gerecycled is: een volume van ruim 7 miljoen ton in 2023 op een totaal polymeerverbruik van 54 miljoen ton in Europa. Herverwerkte verpakkingen scoren daarbij het hoogst. Ruim een derde van alle retourverpakkingen zijn vaak weer in dezelfde of een andere vorm in de markt teruggekomen. Dat verdient waardering en tegelijkertijd roept het de vraag op waarom deze mooie cijfers nu niet meer gehaald worden. Ah, het loont niet, er moet flink geld bij…

Als gevolg van wat? Hoe zit dat en wat moeten we er aan doen? Wie is schuldig?
Een optelsom van omstandigheden maakt de complexiteit wat duidelijker. Feiten:

In Nederland kost energie tientallen procenten meer dan in andere EEG-landen en ruim de helft meer dan in het Verre- of Midden-Oosten – of in de VS
Kosten van arbeid, belastingen en sociale premies zijn in ons land hoog.
Ons land heeft een regelcultuur waar een ondernemer eerder moet oppassen tegen een boete aan te lopen door zijn werk voor vrijstelling van btw of subsidieverlening in aanmerking te laten komen. De kat op het spek binden is al uitdagend genoeg voor een dier, laat staan voor een ondernemer.
Politieke doelstellingen vanuit Brussel en Den Haag zijn, wat plastics betreft, deels mislukt door een al te opportunistische visie; tegelijkertijd ontbrak het aan mondige marktpartijen om de politiek op andere gedachten te brengen.
Gebrek aan vak- en marktkennis bij beslissers in Brussel en Den Haag.
De worst of een pot met geld voor durfals die vanuit Brussel of landelijke subsidieverleners werd voorgehouden aan investeerders leidde tot groot enthousiasme bij Europese mkb’ers met een groot en groen hart. Zij krijgen de grootste klap te verwerken, met Nederlandse bedrijven voorop.
Veiligheid en zekerheid zijn begrippen die bij vele kunststof eindproducten tellen, maar niet passen bij recyclaten, ondanks certificaten.
Veel recyclaten zullen worden uitgesloten voor direct contact met voeding/drank. Voor PET blijft wellicht onder strikte voorwaarden een recyclaat toegestaan.
De marktprijs van originele polyolefinen, afkomstig uit de Verenigde Staten of het Verre- en Midden-Oosten zijn nu lager dan de kostprijs van recyclaten.
De politiek staat intellectueel te ver weg bij een recyclingmarkt van jobbers en mist daardoor feedback. Den Haag wacht te lang op hulp uit Europa en dempt de put als het kalf verdronken is.
De rol en betrokkenheid van polymeerproducenten is veel te laat op gang gekomen. Niet zozeer op grond van sympathie, maar aspecten als controle, marketing en goodwill zijn belangrijke beleidspunten geworden.
Polymeerproducenten hebben echt geen ambitie om recyclaten een betere plaats op de kunststoffenmarkt in te laten nemen – dit behoeft geen toelichting.
De markt voor recyclaten is een vrije markt, waar de drempel om over te gaan van origineel naar recyclaat meer met kwaliteit dan met prijs te maken heeft.
Het milieu is voorlopig wel de winnaar van alle initiatieven op recyclinggebied, al gaat dat ten koste van miljarden euro’s aan belastinggeld.
Er is geen financiële prikkel om gebruik te maken van een recyclaat. Het is nog wel een marketingaspect waarvan de gevoelswaarde belangrijker is dan de werkelijke bijdrage aan ons milieu, terwijl risico’s langere tijd zijn genegeerd en we sinds een paar jaar weten dat onze gezondheid schade kan oplopen.
Er is in onze democratie kennelijk geen beleid dat op continuïteit is gebaseerd.
De vraag is of er een partij is die geld beschikbaar stelt ter ondersteuning van de inzet van plastic maalgoed in industriële producten. Waar is die vrouw, man of partij die zich in Den Haag inzet voor ons gemeenschappelijke doel?
Ja, voorlopig is het de hoogste tijd om een financiële helpende hand uit te steken. Zo niet, dan mag Den Haag of Brussel het geloof in een circulaire economie binnenkort op zijn of haar buik schrijven. Zonder schaamtegevoel stellend dat het een veelbelovend project was, maar schadevergoeding aan de goedgelovigen kan niet plaatsvinden. Laat die maar gewoon in de registers van Tiel blijven vermeld. Het zal ze worst zijn.
Het ontbreekt ons ook nog eens aan personeel, die het prettig vindt om aan een lopende band de plastic rommel van ons te scheiden. Voor zover we in dit land toegang krijgen tot stilstaande lopende banden wegens stroomtekort.
Resten van een oplosmiddel van drukinkt op plastic leidt bij verwerking op hogere smelttemperaturen tot een kankerverwekkende stof. Lees voor meer details het rapport van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken. Dit is de nekslag voor marketinggevoelige producenten van voedsel en dranken, die als trotse pauwen op de verpakkingen meldden dat deze geheel of voor een deel uit gerecycled plastic waren gemaakt.
Tientallen miljarden euro’s die in Nederland en Europa uit belastinggelden zijn verspild om een politieke illusie kost wat kost door te drukken. Duur lesgeld.
Zelfs in dit overgeorganiseerde land bleek het onmogelijk enige regie te zien bij het gescheiden afhalen van plastic afval. Geschuif met overheidsgeld richting gemeenten die het geld wel konden gebruiken. Schaamteloos kwam plastic afval in de ovens van de vuilverbranding terecht. Hypocriet? Ja.
Voorlopige conclusie: Wil je de plastic rommel opruimen? Verzamel het apart en vervoer het naar de dichtstbijzijnde losplaats waar een hongerige bek dit afval in een systeem brengt waar het tot primaire monomeren teruggewonnen kan worden. Ook hier zitten haken en ogen aan vast. Maar het lijkt er op dat er door polymeerproducenten zowel in Antwerpen als in Geleen, Moerdijk en op de Maasvlakte installaties zullen worden gebouwd.
Het is te gemakkelijk om de les te lezen aan Shell, Sabic, Lyondell Basel, Dow, DSM, Indorama, BP, Exxon, Ineos of Covestro. Shame on you, maar dat het eigenbelang boven een maatschappelijk belang wordt gesteld is door de eeuwen heen bedrijven niet kwalijk te nemen. Geld kent geen empathie.
De ‘vervuiler’ betaalt dus niet. De vervuiler is in principe de consument. Klaar. De chemiereuzen kruipen wel uit hun schulp en zijn aandelen op gaan kopen van bedrijven die zich met recycling bezighouden. Nemen bewust desnoods een klein verlies, handelen als de grote broer, verbeteren hun imago door een ‘bandje’ met milieubewuste recycling bedrijven. Een beetje doorzichtig is het wel; het is paraplugedrag waar we al veel langer mee worstelen. En toch, die financiële handreiking naar sommige recyclers hebben voor een aardig pensioenpotje gezorgd, al is de tent nu ook failliet en weten we ook niet wat we met al die gebakken peren moeten doen. Positief denkend, wachten we met enig ongeduld af of deze grote, kapitaalkrachtige bedrijven het stokje niet alleen kunnen maar ook willen overnemen om op hun manier kunststof afval tot monomeren terug te winnen. Ik dacht het wel. Mooi, opgelost.